Materiały i przybory do rysowania

stycznia 10, 2023

Materiały i przybory do rysowania

Ołówek - narzędzie do pisania lub rysowania na papierze lub drewnie. Cechuje się czarnym lub ciemnoszarym kolorem pisma oraz możliwością starcia naniesionego za jego pomocą napisu. Współczesny ołówek jest cienkim prętem wykonanym z grafitu oraz kaolinu w oprawie drewnianej lub z tworzywa sztucznego. Podczas pisania grafit ściera się, pozostając na powierzchni kartki lub drewna. Gdy wystający grafit ulegnie starciu lub stępieniu, ołówek należy naostrzyć przez ścięcie części drewnianej oprawy w celu dotarcia do grafitu, który znajduje się dalej. W ten sposób ołówek ulega skróceniu - jest on narzędziem pisarskim jednorazowym. Twardość oraz odcień ołówka zależy od proporcji pomiędzy grafitem a kaolinem z nim zmieszanym. Im więcej grafitu, tym ciemniejszy oraz bardziej miękki jest ołówek. Większa ilość kaolinu sprawia, że ołówek jest twardszy i jaśniejszy. Ołówki podzielić można ze względu na zastosowanie. Ołówki twarde i bardzo twarde znajdują swoje zastosowanie w rysunku technicznym (oznaczone literą „H”), ołówki miękkie zaś do rysunku artystycznego (oznaczone „B”). Między tymi rodzajami ołówków znajdują się ołówki o twardości pośredniej, oznaczone „HB” i „F”, używane głównie do pisania. Istnieje 20 różnych stopni twardości ołówków artystycznych (wyższej klasy): EE, 12B, 9B, 8B, 7B, 6B, 5B, 4B, 3B, 2B, B, HB, F, H, 2H, 3H, 4H, 5H, 6H, 7H, 8H, 9H oraz 4 stopnie twardości ołówków zwykłych (od 1 do 4). Ołówek nr 1 odpowiada miękkiemu 2B, ołówek nr 2 - HB, nr 3 - twardemu H, a nr 4 - 3H.

Europejski system oznaczania twardości ołówków używa liter H (hard, twardy), F (firm, pewny) a B (black, czarny). Ołówek 9B ma wkład z czystego grafitu.

 

Kredka - przyrząd do pisania i rysowania, wykonany z kolorowej pasteli, węgla drzewnego, kredy lub innego materiału. Według Słownika Języka Polskiego słowo „kredka” oznacza: „kolorowy grafit w drewnianej lub plastikowej oprawce, służący do rysowania i pisania” lub też „kolorową laseczkę z masy przypominającej wosk, służącą do rysowania i pisania”.

Kredki można podzielić na:

• ołówkowe (w których kolorowany węgiel drzewny znajduje się wewnątrz drewnianej oprawki),
• akwarelowe,
• artystyczne,
• pastelowe,
• świecowe (woskowe).

Kredki są często używane do rysowania i kolorowania przez dzieci i architektów. Są proste w użyciu, nietoksyczne i dostępne w szerokiej gamie barw. Wśród dostępnych kolorów występuje też biała kredka. Dodatkowo biała kredka może służyć do rozjaśnienia ciemniejszych kolorów lub nadania cienia na tworzonym rysunku.

 

Pastel - środek rysunkowy i malarski w formie kolorowego sztyftu, kredki lub ołówka, służący do nanoszenia kolorowych pigmentów na podłoże. Wytwarza się go poprzez zmieszanie pigmentu, kredy i spoiwa z gumy. Mieszaninę formuje się w wałeczki, a następnie pozostawia do wyschnięcia. Przed wyschnięciem pastele mają konsystencją ciasta, stąd nazwa (wł. pasta - ciasto).

Do pasteli zalicza się:

•     kredki pastelowe - czyste pigmenty z domieszką spoiwa żywicznego. Uzyskuje się dzięki nim czyste barwy i malarski efekt. Twarde kredki (zwane Conté-Carrésa) są czworokątne, miękkie są okrągłe.
•     sztyfty (ołówki) pastelowe - pastele nieco twardsze od miękkich pasteli i oprawione w drewno. Do rysowania i opracowywania szczegółów.
•     pastele olejne - spoiwem są tu oleje. Nadają one pastelom przezroczystości, jednocześnie mocno przyczepiając pigment do podłoża. Pastel olejny dostępny jest w mniejszej gamie kolorów w porównaniu z pastelem miękkim.
•     pastele miękkie - zwane też suchymi, o przekroju okrągłym lub kwadratowym, pierwotny, najbardziej rozpowszechniony typ pasteli. Ma bardzo miękką konstrukcję, jest ona spowodowana użyciem bardzo słabego roztworu gumy jako spoiwa.
•     pastele twarde - większa zawartość gumy powoduje jego dużą twardość. Pastele takie można ostrzyć. Świetnie nadają się do szkiców i rysowania szczegółów.
•     pastele wodne - w użyciu od niedawna. Używa się ich jak pasteli olejnych. Po skończeniu pracy, przy użyciu pędzla i wody, kreski zmienia się na lawowane kolorem.
•     pastele kredowe - ze względu na swoje świetliste kolory i wygodny uchwyt jest to bardzo popularny typ pasteli. Czystość pigmentu zachowano dzięki użyciu małej ilości roztworu gumy do związania kolorowej kredy w blok.
•     kredki woskowe - są odporne na wodę. Można ich używać wraz z farbami wodnymi aby uzyskać interesującą fakturę rysunku.

Conté (pastele Conté lub kredki Conté) - przybory rysunkowe składające się ze sproszkowanego grafitu lub węgla zmieszanego z woskiem lub gliną, mające formę laseczek o kwadratowym przekroju. Kredki Conté spotykane są w kolorze czarnym, białym, odcieniach czerwieni, brązu, szarości i innych. Kredki Conté mogą być wykorzystywane do tworzenia całych obrazów, a także szkiców pod obrazy wykonywane przy pomocy pasteli albo na zagruntowanych płótnach.

 

Sangwina - czerwono-brunatna kredka używana do tworzenia szkiców lub rysunków. Nazwa pochodzi od łacińskiego określenia krwi (sanguis, -inis). Mianem tym określa się również technikę rysunkową jak i rysunek wykonany tą techniką. Sangwiny używano już w renesansie (korzystał z niej m.in. Leonardo Da Vinci przy tworzeniu szkiców do "Ostatniej Wieczerzy"). Technikę rysunku, korzystającą z sangwiny oraz czerni i bieli nazywa się trois crayons.

 

Węgiel - środek rysunkowy. Węgiel drzewny jest jednym z najstarszych środków rysunkowych. Węgiel naturalny dzieli się na twardy (ze zwęglonych wiórów drzewnych) i miękki. Węgiel używany jest do wykonywania prac graficznych niewymagających odwzorowania wielu szczegółów, takich jak np. wielkoformatowe portrety i martwe natury. Pozwala na swobodną i płynną pracę. Często używany jest wraz z kredą lub pastelami. Podczas pracy można używać techniki rozmazywania. Za pomocą gumki chlebowej, papierowego ręcznika lub miękkiej szmatki można usunąć lub podkreślić ślady zostawione przez węgiel. Węglik to pokruszony węgiel naturalny sprasowany z dodatkiem iłu i środka wiążącego. Sztyfty węglika zostawiają grubą, twardą, trudną do wymazania kreskę. Prace wykonane węglem utrwala się za pomocą fiksatywy.

 

Kreda - materiał do rysowania wykonany z naturalnego węglanu wapnia w formie pałeczek, czasem w drewnianej oprawie. Do prac artystycznych używa się go jak węgla i wymaga względnie szorstkiego papieru. Rysunki szkicowe, wykonywane naprędce wykonuje się na ciemnych tabliczkach lub podłożu prowizorycznym. Bywa też stosowana do wykonywania prac metodą "trzech kredek" - razem z węglem i sangwiną na ciemnym lub tonowanym papierze. Ponieważ kreska wykonana kredą nie jest trwała, do utrwalenia cennych rysunków na papierze stosuje się rozpylonego mleka lub lakieru, które jednak powodują lekkie zatarcie wyrazistości rysunku. Klasyczna kreda stosowana przez artystów jest biała. Współcześnie w dobie łatwo dostępnych i tanich barwników, w użyciu jest również kreda kolorowa z pełną paletą barw. Ze względu na właściwości kryjące i biel kreda stosowana jest do gruntów kredowo-klejowych. Używana jest także jako tani wypełniacz w farbach olejnych. W mieszankach takich jest przezroczysta. Bardzo drobna kreda stosowana jest również w produkcji pasteli. Po dodaniu do pigmentu rozjaśnia odcień oryginalnego koloru.

 

Tusz - środek barwiący (farba wodna pigmentowa), szybkoschnący, wodoodporny, najczęściej czarny. Wyrabiany z sadzy w postaci pałeczek, gałek lub w postaci cieczy. Służy do kreślenia lub rysowania piórkiem albo pędzelkiem. W starożytności tusz pojawił się w Egipcie i Chinach, w Europie znany od XVIII w.

 

Środki ścierające - środki używane do korekty rysunku. Używa się ich nie tylko do poprawiania i usuwania zbędnych kresek, lecz również do rozjaśniania partii obrazu i uwypuklania refleksów świetlnych. Wśród gumek do mazania wyróżniamy:

 

Gumka - zwykła gumka do ścierania lub plastikowa gumka ścierająca najczęściej wykonana z kauczuku, służy do wycierania śladów ołówka z papieru.  Grafitowy pył ściera się wraz z włókienkami celulozy, nie uszkadzając papieru. Nadaje się tylko do prac wykonywanych twardszym ołówkiem. Rozmazuje miękki ołówek, grafit i węgiel.

 

Gumka chlebowa (ugniatana) - używana jest do usuwania grafitu, miękkiego ołówka i węgla, ponieważ działa na zasadzie przyklejania i wchłaniania cząsteczek materiału rysunkowego, a nie ścierania go z podłoża. Daje się dowolnie formować, dzięki czemu trafia dokładnie w wybrane miejsca. Nazwa pochodzi od wykorzystywanego dawniej w podobny sposób wilgotnego miękiszu chlebowego.

 

Wiszer (wiszor) - narzędzie służące do osłabiania, zmiękczania i rozmazywania kreski w rysunku węglem lub kredą, pozwalając na uzyskanie efektu zamglenia lub rozmycia. Służy także do mieszania kolorów w rysunku kolorowym. Najczęściej jest to łopatka lub pałeczka z miękką, filcową końcówką. Obecnie stosowany rzadko, głównie do roboczych szkiców. Przez niektórych nauczycieli rysunku niezalecany ze względu na niszczenie swobodnego, spontanicznego charakteru kreski i możliwość maskowania niezręczności w jej prowadzeniu.

 

Temperówka - niewielki przyrząd służący do temperowania (ostrzenia) przyrządów kreślarskich, np. ołówków, kredek. Temperówki ręczne najczęściej mają niewielkie ostrze umieszczone w uchwycie ze stożkowym otworem. Włożenie ołówka do tego otworu i obracanie go w nim powoduje skrawanie cienkiego wióra z drewnianej oprawy ołówka z jednoczesnym kształtowaniem - ostrzeniem - jego grafitowego rdzenia. Współcześnie spotyka się urządzenia mechaniczne, w których obracanie ołówka odbywa się nie przez obracanie go palcami w temperówce, ale przy pomocy specjalnej przekładni napędzanej bądź korbką, bądź niewielkim silniczkiem elektrycznym. Niektóre ołówki, zwłaszcza te, które nie mają typowego przekroju okrągłego albo sześciokątnego, tylko - jak na przykład ołówki stolarskie o przekroju zbliżonym do prostokątnego - nie mogą być ostrzone przez obracanie ich w takim przyrządzie. Do ich ostrzenia trzeba używać noża, albo temperówek o innej konstrukcji, np. z żyletką. Temperówka, w zależności od regionu Polski i środowiska, posiada różne nazwy potoczne, np. ostrzałka, strugaczka.

 

Papier (z gr. πάπυρος (pápyros), łac. carta papirea) - spilśniona na sicie masa włóknista pochodzenia organicznego o gramaturze od 28 do 200 g/m2. Wytwarzany poprzez ułożenie na sicie włókien. Papier jest wytwarzany w formie arkuszy lub wstęgi nawijanej w zwoje. Po uformowaniu masy na sicie jest odwadniany, prasowany, suszony i gładzony w podzielonych etapach ciągłego procesu wytwarzania.

W Polsce wytwory papierowe dzieli się zwyczajowo:

•     bibułka - do 28 g/m2,
•     papier - 28 - 160 g/m2,
•     karton - 160 - 315 g/m2,
•     tektura - powyżej 315 g/m2,
•     bibuła - 65 - 250 g/m2, tylko w odniesieniu do materiałów o dużej chłonności.

Papier rysunkowy - gramatura tego papieru to 80 - 90 g/m2.

Papier do pisania zwykły - rodzaj papieru w gramaturach 60 - 140 g/m2.

Papier biurowy - gramatura tego papieru to 60 g/m2.